Twäiden Waareldkriech

Die Twäide Waareldkriech waas fon 1939 bit tou 1945. Et wäd die twäide naamd, wil et die twäide Kriech waas, wier Lounde fon bienaist alle Kontinente in meemoaked hääbe. Et is die eensige Kriech wierbie sowäil Atom- as uk biologiske un chemiske Woapen (ABC-Woapen) bruukt wuuden sunt.

Twäide Waareldkriech
Koarte fon Europa. Do allierde sunt Gräin, do Zentralen sunt Jeel.
Datum	1939-1945
Steede	Ganse Waareld
Machtsferhooldenge
Wichtichste Allierde	Groot-Britannien Fereende Stoaten Frankriek Polen China Sowjetunion Uur
Soldaten stierwen: 17 miljoen
Zentralen	Nazi Düütsklound Italien Japan
Soldaten stierwen: 8 miljoen

In dän 2. Waareldkriech stuurwen uungefeer 55 Millione Moanskene. 6 Millione Juden sunt bie dän Holocaust dood moaked wuuden, fon Adolf Hitler initierd un fon Heinrich Himmler organisierd wuuden.

Kriech in Europa

Ätter dän Eerste Waareldkriech doarste Düütsklound ätter dän Versailles Ferdraach neen groote Armee hääbe. Uk waas dät Düütske Riek fon foar dän Eerste Waareldkriech litjer moaked wuuden. In Düütsklound spielde dän Nationoalsozialismus ne immer grattere Rulle, wät in 1933 mäd dät Benaamen fon Adolf Hitler toun Riekskoansler ne Hööchtepunkt foont. Hitler wüül do oolde Gebiete wieruume hääbe un in 1935 trät dät Saargebiet bie in dät näie düütske Riek, in 1936 is dät demilitarisierde Rhienlound wier Düütsk wuuden.

Aastriek (truch dän Anschluss) un dät Sudetenlound keemen in 1938 uk bie Düütsklound.

Ap n 1. September 1939 begon die Twäide Waareldkriech, mäd dän Oungriep fon Nazi Düütsklound ap Polen. Ju Kriechtaktik ju der bruukt wuude in Polen wäd „Blitzkrieg“ naamd.

So as Frankriek un Groot-Britannien al foar dän Oungriep juun Polen woarschaud hieden, ferkloorden do Düütsklound dän Kriech ap n 3. September 1939. An de Wäästfront bleeuw dät bit tou 10. Moai 1940 stil, man dan griep Düütsklound do neutroale Stoaten do Niederlounde, Belgien un Luxembuurich oun. Deerätter wäd Frankriek oungriepen. Ap n 25. Juni 1940 keem et tou n Woapenstilstoand twiske Frankriek un Nazi-Düütsklound.

Ätter dät Noude wai fängen do Düütske ap n 9. April 1940 oun mäd Operation Weserübung uum Norwegen un Dänemark oun tou griepen.

In dät Aaste waas die Kriech in Ruslound. Do düütske Truppen hieden in 1941 un 1942 fuul Ärfoulch häiwed, man ju Slacht uum Stalingrad waas dän Weendepunkt foar do Düütske in dän Twäide Waareldkriech.

Am 6. Juni 1944 loundje do Allierden in ju Normandie, die Dai wäd uk D-Day naamd. D-Day is die grootste Invasion in ju Geschichte fon do Moanskene, 6.700 Schiepe un moor as 13.000 Luftfoartjuuge wieren deeroun bedeeligd.

Ap n 2. Moai 1945 won die Roode Armee ju Slacht uum Berlin, man Adolf Hitler waas al an dän 30. April stuurwen. Buppebefeelhääber fon ju düütske Kriechsmarine Karl Dönitz wäd die näie Riekskoansler. Sien Ätterfoulger, Hans-Georg von Friedeburg, teekent ju Kaputalation fon die düütske Armee in dät Noud-Wääste ap n 4. Moai 1945. Generaloberst Alfred Jodl teekent ne Kapulitation fon aal do düütske Truppen ap n 6. Moai 1945.

Pazifikkriech

Ap n 7. Juli 1937 fäng die twäide Japanisk-Chineeske Kriech oun. Ap n 7. Dezember 1941 greep Japan do Fereende Stoaten fon Amerikoa in Pearl Harbor oun, wät jält as die Begin fon dän Twäide Waareldkriech in ju Pazifik. Uur Lounde, do der bedeeligd wieren, wieren Groot-Britannien, Australien, do Niederlounde un Näiseelound.

In dän Pazifikkriech waas ju Slacht uum Midway dän Weendepunkt.

Ätter die Kapitulation fon Nazi-Düütsklound in Moai 1945 wüülen do Amerikoaner dän Kriech in Asien fluks winne. Fon ju uur Siede kuud ju Sowjetunion Japan oungriepe.

Do japaniske Stääde wieren n Bietsken bombardierd wuuden fon amerikoanske Bommendreegere, man Japan häd nit kapitulierje wüüld. Uum Japan tou Kapitulation tou twingen, sunner groote Ferluste, äntscheede do Amerikoaner sik foar n näi Woapen: ju Atombombe. Ap n 6. August fäl ju eerste Atomboom, Little Boy, ap Hiroshima. N poar Deege leeter fäl ju twäide Bombe, Fat Man, ap Nagasaki. Ap n 2. September 1945 wuude ap dät US-Schlachtschip Missouri in ju Sagami-Bucht die Pazifikkriech un deermäd uk die Twäide Waareldkriech mäd unnerteekenjen fon ju japaniske Kapitulationsuurkunde be-eended.