2020

Kalännere
Gregorioansken Kalänner	2020 MMXX
ab urbe condita	2773
Armeensken Kalänner	1469 ԹՎ ՌՆԿԹ
Chineesken Kalänner	4716 – 4717 丙亥 – 丁子
Äthiopisken Kalänner	2012 –2013
Hebräisken Kalänner	5780 – 5781
Hindu-Kalännere
- Vikram Samvat	2075 – 2076
- Shaka Samvat	1942 – 1943
Iroansken Kalänner	1398 –1399
Islamisken Kalänner	1442 –1442

Foarfaale

Dät näie Coronavirus SARS-CoV-2, ju Uurseeke fon ju Kroankhaid Covid-19

• 1. Januoar: Uk wan do Chineeske Autoritäten intwiske sälwen ju Kroankhaid oun ju WHO mälded hieden, wäide oachte Ljuude, deerunner die Dokter Li Wenliang, die ju Kroankhaid COVID-19 eepentelk moaked häd, stroafgjuchtelk ferfoulged, foar dät "Ferspreeden fon falske Ättergjuchte", wät "negative sosjoale Foulgen" hääbe kon.
• 3. Januoar: Ap Befeel fon US-Präsidänt Donald Trump skjut een Droane Raketen ap aan Woain-Konvoi ap dän Lufthoawen fon Bagdad. Deerbie wäide die iroanske Divisions-Kommander Qasem Soleimani, die irakisk-iroanske Milizen-Fierder Abu Mahdi al-Muhandis un touminst fieuw uur Ljuude uumebroacht. Unner do Doodes-Offere waas toun Biespil uk aan sivilen Lufthoawen-Oarbaider, die sik tichtebie apheelt.
• 8. Januoar: Ju zivile Lienjen-Fljucht Ukraine-International-Airlines-Fljucht 752, ju fon ju iroanske Haudstääd Teheran ätter ju ukra'ienske Haudstääd Kyjiw / Kiew unnerwaiens is, wäd kuut ätter dän Start fon two iroanske Raketen ouskeeten. Aal do 176 Ljuude in dän Fljooger stierwe. Eerste wäd fon aan Uunfaal boald, leeter reeke do Revolutsjoonsgarden (dät iroanske Militär) tou, dät jo dän Fljooger ouskeeten hääbe, jo kweede, jo hieden dän Fljooger foar n Marsk-Fljucht-Köärper heelden.
• Juli: Twiske Aserbaidschan un jo internasjionoal fon do maaste nit ounärkoande Republik Arzach (Bierich-Karabach), ju Stöän fon Armenien häd, breeke wier Skjooteräien uut. Deeruut äntstoant in dän Ferloop fon dät Jier die Kriech uum Bierich-Karabach 2020, wier Armenien un Arzach ap ju eene Siede, aserbaidschoanske un turske Suldoaten touhoope mäd Milizen ap ju uur Siede kampje; Arzach ferljust masse fon sien Lound oun Aserbaidschan.
• 18. Januoar: Bie Terror-Ounsleeke fon do Huthi-Milizen in ju Stääd Ma'rib in dän Jemen rakt dät 116 Doode.
• 23. Januoar: Wäägen ju Kroankhaid COVID-19 wäd ju chineeske Metropole Wuhan unner Quarantäne stoalt un ouskat. Lufthoawen, Boanhof un Eepentelken Naiferkier wäide ticht moaked, do Ljuude mouten touhuus blieuwe.
• 30. Januoar: Ju WHO oardent COVID-19 as Suundegaidelke Noodlääse fon internasjonoale Betjuudenge ien.
• 5. Februoar: Die FDP-Politiker Thomas Kemmerich wäd mäd do Stämmen fon AfD, CDU un FDP foar'n Ministerpräsident fon Thüringen kädden. Apgruund fon ju AfD-Bedeeligenge jält dät as eerste Kooperatsjoon fon buurgerelke un gjuchtsextreme Paatäien un somäd as Tabu-Breek, dät rakt een Regierengs-Krise, wierap Kemmerich dul wäd un sien Boantje ätter kuute Tied wier deellait.
• 19. Februoar: In Hanau begungt aan Neonazi aan rassistisken Terror-Ounsleek un möärent 10 Ljuude.
• 4. Meerte: Uumdät sin Foargunger Bodo Ramelow (ju Linke) as näien Ministerpräsidänt fon Thüringen kädden wäd, eendet Thomas Kemmerich sien Tied in dät Boantje ätter bloot 27 Deege. So kuut as Kemmerich häd uurs noch neemens dät Boantje fon aan Ministerpräsidänt fon een düütsk Buundeslound häiwed.
• 11. Meerte: Ju Süükte COVID-19 jält nu offisjäll as Pandemie (COVID-19-Pandemie). In ju Foulge kumt dät in masse Lounde ap ju Waareld tou stromme Mäitnoamen so as Uutgongsspeeren, dät Outällen fon Groot-Ferounstaltengen un aal sowät.
• 16. Meerte: Ju eerste kliniske Studie in Phase I fon aan COVID-19-Ääntstof begint.

Muure-Bielde fon George Floyd in Berlin 2020

• 25. Moai: In Minneapolis, ju grootste Stääd fon dän US-Buundesstoat Minnesota, taait die wiete Dreguuner Derek Chauvin bie ju Fäästnoame dän swotten George Floyd, die al ap ju Äide lait, sin Kniebel ap dän Hoals, bit Floyd dood is. Ju Doodenge fiert tou waareldwiede Protäste fon ju Bewäägenge Black lives matter juun Rassismus un Dreguuner-Gewalt.
• 16. Juli: Bie dät Massaker fon Kipupu in ju Demokroatiske Republik Kongo brange Milizionäre Ljuude uume. Wilst amtelke Steeden fon 220 Doode baale, kuume uunouhongige Analysten ap 18 Doode.

Die Hoawen fon Beirut ätter ju Explosion

• 4. August:Dät rakt een Explosions-Katastrophe in ju libaneeske Haudstääd Beirut. 207 Ljuude kuume uum't Lieuwend, moor as 6500 wäide ferseerd un moor as 300.000 Ljuude mouten hiere Huuse ferläite. Die Uunfaal wuude uutlööst, uumdät Metall-Laskere in aan Leegerruum in dän Hoawen oarbaideden, wier Fjuurwierk leegerd waas. Dät Fjuurwierk geen loos un broachte uk 2750 Tunnen Ammoniumnitroat, do tichtebie leegerd wieren, deertou, tou explodierjen.
• 11. August: In Ruslound wäd die ruske COVID-19-Ääntstof Sputnik V (Gam-COVID-Vac), aan kombinierden Vektor-Ääntstof, stoatelk registrierd, dät is een Noodfaal-Touläitenge. Dät honnelt sik uum dän waareldwied eersten COVID-19-Ääntstof, die een Touläitenge häd.
• 19. August: Militär-Putsk in Mali 2020: Ätterdät hie in aan Militärputsk fangen nuumen wuuden is, lait Ibrahim Boubacar Keïta sien Boantje as Präsidänt fon Mali deel.
• September: Moor as een Million Ljuude ap ju Waareld sunt bit September 2020 oun ju näie Kroankhaid COVID-19 stuurwen.
• November: Ju SARS-CoV-2-Variante Alpha, domoals noch bekoand as "britiske Variante", wier moor Ljuude fon kroank wäide as fon dän Wüüld-Typ fon dät Virus SARS-CoV-2, wäd in't Fereende Köönichriek äntdäkt.
• 3. November: In ju äthiopiske Region Tigray begint die äthiopiske Burgerkriech, tou Begin as Konflikt twiske tigrinniske Separatisten un ju äthiopiske Säntroal-Regierenge.
• 3. November: Präsidäntskupsköär in do Fereende Stoaten. Ätter moorere Deege Uuttällenge wäd die Demokroat Joe Biden juun dän Republikoaner Donald Trump, die dät Boantje tou düsse Tied häd, as näien Präsident kädden.
• 9. November: In dän äthiopisken Burgerkriech rakt dät een Massaker in May Cadera, Tigray. Amhariske un Tigrinniske Milizen juust so as Zivilisten sunt deeroun ferwikkeld, Amharer un Tigrinner brange sik juunsiedich uume. Dät rakt 767 Doode.
• 28. November: Bie aan Ounsleek fon ju Terror-Miliz Boko Haram in dän nigerionasken Deelstoat Borno wäde 110 Ljuude möärend.
• 2. Dezember: Die fon ju düütske Firma BionTech in Touhoopeoarbaid mäd ju US-amerikoanske Firma Pfizer äntwikkelde COVID-19-Ääntstof Tozinameran (Honnelsnoome: Comirnaty), aan RNA-Ääntstof, kricht in't Fereende Köönichriek sien eerste Touläitenge. Deermäd is hie die eerste RNA-Ääntstof, die foar ju Ääntenge fon Moanskene toulät is.
• 23. Dezember: In dän ferloop fon dän Burgerkriech in Äthiopien rakt dät in ju Metekel-Zone in ju äthiopiske Region Benishangul-Gumuz een Massaker. Extremisten fon dät Foulk fon do Gumuz brange 207 Ljuude uume.

Stuurwen

• 3. Januoar: Mary Mercury Roth, US-amerikoanske Chemikerske
• 3. Januoar: Qasem Soleimani, iroansken Divisions-Kommandeur
• 3. Januoar: Abu Mahdi al-Muhandis, irakisk-iroansken Milizen-Fierder
• 14. Januoar: Ernst von Rudloff, düütsken Architekt
• 17. Januoar: Rahşan Ecevit, turske Skrieuwerske un Politikerske
• 19. Januoar: Anne Wilson Schaef, US-amerikoanske Psychotherapeutinne, ju sik foar do Gjuchte fon Wieuwljuude iensätte.
• 19. Januoar: Herbert W. Chilstrom, US-amerikoansken evangeelsk-luthersken Biskop
• 20. Januoar: Hayrettin Karaca, tursken Unnerniemer un Uumewaareldskutser
• 21. Januoar: Katerina Angelaki-Rooke, griechiske Skrieuwerske
• 23. Januoar: Adolf Holl, aastriekisken suspendierden roomsk-kathoolsken Pestoor, Skrieuwer un Säärkenkritiker
• 23. Januoar: Alla Iljinitschna Ljowuschkina, ruske Dokterske
• 23. Januoar: Christian Wolff, düütsken evangeelsken Theologe un Professor
• 24. Januoar: José Luis Castro Medellín, mexikoansken roomsk-kathoolsken Biskop fon Tacámbaro
• 24. Januoar: David Adam, britisken anglikoansken Gäistelken un Skrieuwer
• 24. Januoar: Chai Chidchob, thailoundsken Politiker
• 24. Januoar: Petra Gabriele Dannehl, düütske Kunstlerske
• 25. Januoar: Hartmut Glenk, düütsken Jurist, Skrieuwer un Dozent
• 25. Januoar: Johannes Jourdan, düütsken evangeelsken Pestoor un Läider-Dichter
• 26. Januoar: Kobe Bryant, US-amerikoansken Basketbaal-Spieler
• 27. Januoar: Eva Marks, aastriekisk-austroalske Skrieuwerske, ju dän Holocaust uurlieuwed hiede
• 29. Januoar: Georges-Hilaire Dupont, frantsöösken roomsk-kathoolsken Gäistelken un Biskop fon Pala in dän Tschad
• 30. Januoar: Gisela Eckhardt, düütske Physikerske
• 31. Januoar: Alexander Joseph Brunett, US-amerikoansken roomsk-kathoolsken Äärtsbiskop fon Seattle
• 6. Februoar: Li Wenliang (李文亮 / Lǐ Wénliàng), chineesken Dokter, in Wuhan, die as aan fon do eerste ju Kroankhaid COVID-19 ärkoand un juun dän Wierstound fon ju chineeske Politik eepentelk moaked hiede, eer hie sälwen doodelk deerfon kroank wuuden is.
• 7. Februoar: Lucille Eichengreen, Skrieuwerske un Tied-Tjuuginne, ju dän Holocaust uurlieuwed hiede
• 24. Februoar: Katherine Johnson, US-amerikoanske Mathematikerske
• 25. Februoar: Marie-Luise Nikuta, düütske Sjungerske, ju ap Kölsken Dialekt soangen häd

Betty Williams, 1943-2020

• 17. Meerte: Betty Williams, noud-iriske Aktivistinne foar dän Free
• 21. Meerte: Aileen Baviera, philippienske Politik-Wietenskupperske un Sinologinne
• 21. Meerte: Hannelore Minkus, düütske Skauspielerske un Synchron-Baalerske
• 23. Meerte: Júlia Sigmond, Skrieuwerske, Esperantistinne un Skauspielerske uut ju ungariske Minnerhaid in Rumänien, ju ap ungarisk skauspielerde un ap Esperanto skreeuw.
• 27. Meerte: Joseph Lowery, US-amerikoansken evangeelsk-methodistisken Pestoor un Burgergjuchts-Aktivist
• 28. Meerte: Barbara Rütting, düütske Politikerske
• 29. Meerte: Maria Neubrand, düütske roomsk-kathoolske Theologinne, Hoochskoulkoasterske un Oardenswieuw
• 29. Meerte: Christopher Dannenmann, düütsken evangeelsken Pestoor, Philosoph un loangjierigen Präsidänt fon't Kristelke Juugendtäärpwierk fon Düütsklound (Christliches Jugenddorfwerk Deutschlands, CJD)
• 30. Meerte: Louise Ebrel, bretoonske Sjungerske
• 30. Meerte: Marianne Koch, düütske evangeelske Pestoorske un Dekoaninne
• 30. Meerte: Bill Withers, US-amerikoansken Musiker
• 5. April: Margaret Burbidge, britisk-US-amerikoanske Astrophysikerske
• 15. April: John Houghton, britisken Klimafoarsker
• 29. April: Maj Sjöwall, sweediske Skrieuwerske un Uursätterske
• 23. April: Norbert Blüm, düütsken Politiker (CDU)
• 5. Moai: Millie Small, jamaikoanske Sjungerske
• 12. Moai: Renato Corti, italieensken roomsk-kathoolsken Biskop fon Novara un Kardinoal
• 25. Moai: George Floyd, US-amerikoansk Doodes-Offer fon Dreguuner-Gewalt
• 8. Juni: Pierre Nkurunziza, Diktoator fon Burundi
• 18. Juni: Vera Lynn, britiske Sjungerske
• 26. Juni: Rosemarie Müller-Streisand, düütske evangeelske Theologinne, Säärken-Histoorikerske un Hoochskoulkoasterske
• 1. Juli: Georg Ratzinger, düütsken Roomsk-kathoolsken Pestoor un Säärkenmusiker, Bruur fon Poabst Benedikt XVI.
• 16. Juli: Delphine Zanga Tsogo, kameruniske Politikerske un Skrieuwerske
• 17. Juli: Zenon Grocholewski, poolsken roomsk-kathoolsken Kardinoal
• 21. Juli: Andrew Mlangeni, suudafrikoansken Politiker un Aktivist juun ju Apartheid
• 26. Juli: Olivia de Havilland, britiske Skauspielerske
• 28. Juli: Gisèle Halimi, tuneesisk-frantsööske Affekoatske, Feministinne un Burgergjuchtlerske
• 4. August: Frances E. Allen, US-amerikoanske Informoatikerske

Chadwick Boseman, 1976-2020

• 28. August: Chadwick Boseman, US-amerikoansken Skauspieler
• 29. August: Uli Stein, düütsken Cartoonist un Fotogroaf
• 2. September: Adrianus Johannes Simonis, niederloundsken roomsk-kathoolsken Äärtsbiskop fon Utrecht un Kardinoal
• 2. September: David Graeber, US-amerikoansken Kultuur-Anthropologe, Skrieuwer un Anarchist
• 5. September: Marian Jaworski, poolsk-ukrainisken roomsk-kathoolsken Äärtsbiskop fon Lwiw un Kardinoal
• 18. September: Ruth Bader Ginsburg, US-amerikoanske Juristinne un fon 1993 oun Biesitterske oun den Supreme Court, dät upperste Gjucht fon do USA
• 1. Oktober: Maud Hansson, sweediske Skauspielerske
• 15. Oktober: Bhanu Athaiya, indiske Kostüm-Bieldnerske
• 28. Oktober: Anthony Soter Fernandez, malaysisken roomsk-kathoolsken Äärtsbiskop fon Kuala Lumpur un Kardinoal
• 31. Oktober: Sean Connery, britisken Skauspieler
• 7. November: Anneliese Friedmann, düütske Saitengs-Ferlääserske
• 9. November: Amadou Toumani Touré, malisken Politiker un fon 2002 bit 2012 Präsidänt fon Mali
• 15. November: Raúl Eduardo Vela Chiriboga, ecuadorioansken roomsk-kathoolsken Äärtsbiskop fon Quito un Kardinoal
• 16. Dezember: Lotte Brainin, aastriekiske Wierstounds-Kamperske juun do Nazis, ju dän Holocaust uurlieuwed hiede
• 24. Dezember: Edeltraut Staimer, düütske roomsk-kathoolske Theologinne un Hoochskoulkoasterske
• 29. Dezember: Margot Wicki-Schwarzschild, düütske Tiedtjuuginne, ju den Holocaust uurlieuwed hiede