Georg Friedrich Händel

Georg Friedrich Händel (in't Deepregister iendrain as Georg Friederich Händel, In Änglound naamd: George Frideric Handel; bädden ap dän 23. Februoar ätter dän julioanske, 5. Meerte 1685 ätter dän gregorioanske Kalänner in Halle an ju Saale; stuurwen ap dän 14. April 1759 in London) waas aan Komponist in dän Barock.

Georg Friedrich Händel

Lieuwendsloop

Äddere Jiere

Georg Friedrich Händel waas die Suun fon Georg Händel, aan Dokter un Lieuw-Chirurg fon dän Heertoach Johann Adolf I. fon Saksen-Weißenfeld. Die wüül sin Suun een seeker Uutkuumen muugelk moakje un ploande deeruum een Jura-Studium in Halle.

Man die Heertoach heerde dän 8-jierigen Wäänt bie't Musik moakjen un beboalde dän Foar, dät die Wäänt so ful Talent hiede un een goude Uutbieldenge in ju Musik kriege skuul. Also kreech Händel Unnergjucht bie Friedrich Wilhelm Zachow. Fon sien 9. Lieuwendsjier an skreeuw Händel al Kantoaten foar Chor un Orchester un hie skreeuw een Harfenstämme tou Zachow sien Kantoate "Herr, wenn ich dich nur habe".

In 1697 stoorf Händel sin Foar. In 1701 koom Georg Philipp Telemann, die fon Magdebuurich ätter Leipzig raisede, in Halle foarbie un räästede deer, uum sik mäd dän junge Händel bekoand tou moakjen. Do bee häbe sik leeter noch loange mädeenuur befoated un uur hiere Wierke boald un Bräiwe skrieuwen.

Beginnende Karriere

Händel kreech in 1702 foar een Prouwejier een Steede as Oargelist in dän Dom fon Halle. Ätters geen hie in Suumerdai 1703 ätter Hambuurich wai. Deer spiedelde Händel in dät Opernorchester fon dät "Opern-Theatrum" un begon een Fjuundskup mäd Johann Mattheson. Do bee raiseden bolde ätter Lübeck, as ju Steede fon Diderik Buxtehude fräi wude. Man düsse Steede wüül naan fon do bee häbe, uumdät ju Bedingenge foar ju Steede waas, Buxtehude sien Dochter tou hilkjen. In 1704 hieden do bee Fjuunde Stried, uumdät Händel in een Oper, ju Mattheson komponierd hiede, ätter Mattheson sien Aptreeden as Sjunger nit wier fon dän Cembalo wächgunge wüül, deerfon uut Mattheson dät Orchester dirigierje wüül. Dät koom tou een Duell, deerbie Mattheson Händel bienaist uumebroachte, man ju sin Däägen wude fon aan breeden Knoop fon Händel stukkenbreeken.

In Hambuurich komponierde Händel uk sien fäärme Oper, Almira, ju so ful ärfoulch hiede, dät hie fluks noch een skreeuw, Nero, man ju waas dan nit moor so ärfoulchriek. Däälich is deer uk ju Musik tou nit moor uurlääwerd.

Fon 1706 bit 1710 moakede Händel een Studienfierd ätter Italien. Hie besoachte t.B. Florenz, Room, Neapel un Venedig, wier hie sik mäd Komponisten as Arcangelo Correlli, Agostino Steffani, Allesandro un Domenico Scarlatti bekoand moakede. Dät wäd fertäld, dät Domenico Scarlatti Händel ap dät Cembalo spiedeljen heerde un deertou meende: "Dät is die bekoande Sakse af die Düüwel". Händel komponierde in Italien een Oper un in Room two Oratorien, uumdät die Poapst deer ju Apfierenge fon Opern ferbeeden hiede.

Hannover un Änglound

As hie uut Italien touräächkoom, kreech hie Ienleedengen fon dän Kurfürst Georg Ludwig uut Hannover un Änglound, man hie hiede uk een Lof-Skrieuwen foar dän Prins Karl von Neuburg in Innsbruck. Deer geen hie dan toufäärme wai, man dät waas wäil niks foar him, uumdät hie fluks wier wäch fon Innsbruck ätter Hannover raisede, wier hie Kapällmääster wude un sik Ferlof reeke liet, mongs foar loangere Tied fon dän Hoaf wäch tou weesen. Eende 1710 moakede hie sien Raise ätter Änglound, wier hie een Jier bleeuw un in 1711 in London sien Oper Rinaldo apfierde. Indäid striedich, waas ju daach aan grooten Ärfoulch.

In Suumerdai 1712 koom hie tourääch ätter Hannover, man hie kreech gjucht bolde fon dän Kurfürst Ferlof, wieruume tou fieren, wät hie dan in dän Oktober fon dät sälge Jier noch diede. Ju Bedingenge, ätter een anniemboare Tied wier in Hannover tou weesen, hougede hie nit ientouhoolden: Die Kurfürst wude in 1714 die Keening fon Grootbritannien. In sin Apdraach komponierde Händel ju Woatermusik, man ju wude eerste in 1717 ap ju Themse apfierd.

Händel roate do Dochtere fon dän Keening Musik-Unnergjucht un raisede in 1716 mäd him wier ätter Düütsklound, wier hie wildääge uk ju Brockes-Passion, aan Passions-Täkst fon dän Dichter Barthold Heinrich Brockes, fertoonde.

In 1717 tried Händel in dän Tjoonst fon dän James Brydges, dän "Earl of Carnavon", die leeter uk "Duke of Chandos" wude. In düsse Tied skreeuw hie monken uur do tweelich Chandos Anthems, ju fäärme Foatenge fon Esther un Acis and Galatea.

In 1719 geen Händel fon dän Duke of Chandos wäch, uumdät domoals dät Opern-Unnerniemen "Royal Academy of Music" gruunded wäide skuul, un Händel skuul die musikoalske Boas wäide. In 1723 wuden deer two bekoande Primadonnen ienstoald, Francesca Cuzzoni un Faustina Bordoni, do sik nit ferdreege kuuden. In Suumerdai 1727 moakeden do bee, wist jo een Foarstaalenge reeke skuulen, foar't Publikum een Haueräi. Kuut deerätter wude die Bedrieuw be'eended.

In 1730 stoorf Händel sien Muur in Halle. Soogen Jiere leeter hiede Händel säärm aan Sleek, man hie uurlieuwde him. In 1741 begon Händel sien Wierk an dän Messias (ängelsk: Messiah), een Oratorium uur ju kristelke Heels-Skichte, dät in 1742 in Dublin, Irlound foar moorere goude Swäkke uurapfierd wude. Dät Stuk häd hie noch moorere Moale feruurd, uum dät unner ferskeedene Bedingengen apfieren tou konnen. Uk leetere Komponisten häbe dät Stuk noch feruurd. So rakt dät dät däälich in ful ferskeedene Foatengen.

In 1750 hiede Händel ap een Düütsklound-Raise aan Uunfaal mäd een Post-Kuutske. Uut 1751 rakt dät een Waiwiesenge, dät sien Oogene läpper wäide, wät wildääge mäd dän Uunfal tou dwoon hiede (kloor is dät nit). In do Jiere ätters wuden sien Oogene noch läpper, un hie häd sik wäil in 1758 fon aan Oogen-Dokter behonnelje lät.

In 1759 tried hie dät lääste Moal bie een Messias-Apfierenge eepentelk ap un stoorf ap dän 14. April fon dät sälge Jier. Ap dän 20. April wude hie in ju Westminster Abbey begreeuwen.