Amphibien

Dissen Artikkel stoant in dät Wikipedia-Review.

Amphibien

Ne Oard fon Pudde (Bufo bufo)

Systematik

Unnerstam:	Wirbelde Dierte (Vertebrata)
Buppeklasse:	Keeuwebäkke (Gnathostomata)
Riege:	Tetrapoda
Klasse:	Amphibien (Amphibia)

Do Amphibien (Amphibia) sunt ju ooldste Klasse fon do Tetrapoda (Dät sunt aal do Wirbelde Dierte buute do Fiske). Aal uur Tetrapoda stamme fon do Amphibien ou. Fuul Amphibien-Oarde naamt me uk Pudde.

Määrkmoale

Häid

Dendrobates leucomelas uut ju Familie Dendrobatidae

Truchsnit fon ne Amphibienhäid.

Ju Häid fon n Amphib bestoant, as bie Moanskene uk, uut Uurhäid, Leederhäid un Unnerhäid. Dät rakt ferskeedene Käddele in ju Leederhäid: Neen Sweet-Käddele, as bie Moanskene, man Sliem- un Giftkäddele. Do Sliem-Käddele sunt goud, uum ju Häid fuchtich tou hoolden, wiertruch dät Amphib beeter uur ju Häid omje kon. Mäd Giftkäddele kon sik dät Diert goud ferdäägenje. Man gjucht gefoarelk is dät Gift bloot bie moonige Oarde. So fergiftje ferskeedene suudamerikoanske Indioanere hiere Piele mäd dät gjucht gefoarelke Gift fon Poagen uut ju Familie Dendrobatidae. Bie ju heemske Oard Salamandra salamandra (Düütsk:Feuersalamander) kon dät Gift bloot säilden litje Huunde un Katte doodje, foar Moanskene däd dät bloot n bitje seer. Seer däd dät uk bie uur Amphibien, wan me jo ounfoated häd un sik ätters in dät Ooge loanget. Twiske do Käddele sunt do litje Dingere, do Faawen feruurseekje: Melanophoren moakje ju Häid swot af bruun, do Xanthophoren un Erythrophoren moakje dät Diert jeel af rood. Amphibien häidje sik, dät hat, ju oolde Uurhäid wäd in Fludden af mongs uk gans wäch moaked un oafte apfreeten.

Muskulatuur

Ju goude Muskulatuur fon Amphibien bewierket, dät jo foar hiere litje Grööte gjucht stäärk sunt. So kon n Poage oafte fier springe un ferskeedene Amphibien konnen gjucht gau swimme. Dät rakt uk Oarde, do sik sälwen in ne kuute Tied gans djoop fergreeuwe konnene.

Bunken

Do Bunken fon Amphibien sunt gjucht ferskeeden. Oafte hääbe Amphibien neen fräie Ribben, do sunt mäd dän Räägebunke touhoopewoaksen un minnelk.

Lieuwendswiese

Junge Dierte

Ju Metamorphose fon n Poage

N Diert fon ju Oard Hyalinobatrachium colymbiphyllum uut ju Familie Centrolenidae bewoaket sien Glidderske

N Axolotl (Ambystoma mexicanum), n neoten Biespiel foar do Stäitpudden

Do Oaiere fon Amphibien, do me as Glidderske af bie Poagen as Poageglidderske beteekent, ap Strukeljers uk Puddegrauelse naamd, sunt normoal in dät Woater, wier uk do Poagestäite leeter lieuwje. Man mongs, in n tropisken Rienwoold, is ju Luft so fuchtich, dät do Dierte hiere Glidderske nit in dät Woater lääse hougje. Dan sjucht me mongs sogoar, dät do Amphibien hiere Broud pleegje. So lääse do Centrolenidae hiere Glidderske ap Bleede, do uur ne loangsoam fljootende Äi hongje, un een Diert, dät is oafte dät Montje, mout ju Glidderske bewoakje. Man wan do litje Poagestäite sluupje, moaket hie niks moor, dan glippe jo ou un sunt in dät Woater, as do heemske Poagestäite uk. Bie do Dendrobatidae gungt dät mongs so fier, dät jo hiere Poagestäite hääruumedreege. Do maaste Amphibien moakje ne Metamorphose, dät betjut, Ferannerenge fon hieren Phänotyp bie dän Uurgong fon dät Stadium Jungdiert tou dät Stadium Uutwoaksen Diert. N Poagestäit ommet Woater, dan hie häd noch neen Lungen, man bloot Fiske-oardige Omme-Deele. Do funktionierje so: Dät Woater kumt tou dän Bäk ien, wier dät Diert dän Suurstof in sien Bloud apnimt. Deerätter kumt dät Woater wier tou n Slits bääte dän Kop hääruut. Ätter n bitje Tied sjucht die Poagestäit immer moor so uut as n uutwoaksenen Poage. Die Stäit wäd litjer un do Lungen immer gratter. Leeter kumt die Poagestäit, die nu al bienaist as n Poage uutsjucht, oafte an ju Luft, uum dät normoale Omjen tou leeren. Noch n bitje leeter is hie uutwoaksen. Man dät rakt ook Oarden, do neoten sunt. Dät betjut, ju Metamorphose is fuul eer as normoal foarbie un jo blieuwe hier Lieuwend loang unner dät Woater. Dät betjut nit, dät jo uunfruchtboar sunt, man dät jo hier Lieuwend loang ju Lieuwendswiese fon n Poagestäit hääbe un ook so uutsjo. Sunne Oard is toun Biespiel die Axolotl (Ambystoma mexicanum) uut Mexiko, ne Oard fon ju Familie Ambystomidae. Hie kon sien Metamorphose nit be'eendje, wült hie dät Hormon Thyroxin nit uut sin Skildkäddel flappe kon. Man wan me dät Axolotl mäd Thyroxin foddert af dät Tjuuch in dät Aquarium uutflapt, moaket dät Diert sien Metamorphose as do uur Amphibien ook, man normoal stärft hie deerätter, wült hie truch ju Evolution nit an sunne Lieuwendswiese an Lound anpaaset is.

Uutwoaksene Dierte

Triturus alpestris (Düütsk:Bergmolch)

N uutwoaksen europäisk Amphib blift mongs uk noch in af ieuwenske dät Woater, wier hie sluuped is. Poagen gunge t.B. nit oafte fier deerfon wäch (un wan, dan nit moor as so'wät n Kilometer), un wan deer ne Gefoar is, springe jo fluks in dät Woater un swimme wäch. Ju Pudde Bufo bufo gungt 2200 m wäch un kumt normoal bloot an dät Woater tourääch, uum Bäidene tou kriegen: Ju is uk bekoand foar hiere Wonderengen, wier ju oafte fon Autos doodfierd wäd. Oarde uut dän Sleek Triturus gunge oawers nit fääre as 400 m fon dät Woater wäch. Sun Diert blift uk in ganse Jierestiede bloot in dät Woater af bloot an dät Lound.

Evolution

Ne Rekonstruktion fon ju Oard Archegosaurus decheni, ju n Biespiel foar do Temnospondyli is

Latimera chalumnae, een fon do two lieuwjende Oarde uut ju Knookenfisk-Oardenge Coelacanthimorpha, ju fielicht die Foarfoar fon do Amphibien is.

Rekonstruktion fon Diplocaulus magnicornis, n Biespil foar do Lepospondyli

Loange Tied waas dät nit kloor, af do Amphibien n gjucht Taxon sunt. Der waas ook ju Fermoudenge, dät do trjo Oardengen (sjuch in dän Apsats Systematik) nit so nai früünd sunt. 1995 wuude in Texas n Fossil fuunen: Ju Oard Gerobatrachus hottini. Mäd disse Oard, ju Määrkmoale fon Poagenoardige un fon Stäitpudden hiede, wuude fon ne kanadiske Universität ärfoarsket, dät disse two Oardengen foar 240 bit 275 Millione Jiere n gemeensoamen Foarfoar hieden. Dät waas äntweeder ju Oard Gerobatrachus hottini, af ne äänelke Oard, ju fon dät Taxon Temnospondyli oustamt. Do Bliendwroutere stamme fon dät Taxon Lepospondyli ou. Gans kloor is dät ganse immer noch nit, man woarsienelk häd ju kanadiske Universität gjucht. Wo nai do Temnospondyli un do Lepospondyli früünd sunt, weet me noch nit gnau, man wät me weet, is, dät aal Amphibien fon do Knookenfiske oustamme, moonige Wietenskupler leewe, dät Knookenfisk-Oardenge Coelacanthimorpha, ju bloot two rezente Oarden häd, die Foarfoar fon aal Amphibien is.

Systematik

Oardenge Stäitpudden (Caudata of Urodela), (sowät 560 Oarde = 9 % fon do Amphibienoarde)

Salamandra salamandra (Düütsk:Feuersalamander) as n Biespil foar do Stäitpudden

- - - Familie (Cryptobranchidae)
    - Familie Houktuskpudden (Hynobiidae)
  - Uurfamilie Iermpudden (Sirenoidea)
    - Familie Iermpudden (Sirenidae)
  - Uurfamilie Salamandroidea
    - Familie Ambystomatidae
    - Familie Amphiumidae
    - Familie Dicamptodontidae
    - Familie Plethodontidae
    - Familie Proteidae
    - Familie Rhyacotritonidae
    - Familie Salamandridae
Oardenge Poagenoardige (Anura of Salientia), z. B. (sowät 5500 Oarde = 88 %)

Ne Poagenoard (Rana esculenta) as Biespil foar do Poagenoardige

Uk n Biespil foar do Poagenoardige: Ne Aga-Pudde (Bufo marinus) in Costa Rica (Dät rakt uk Aga-Pudden in Aast-Australien, man der sunt dät Neozoa)

Uk n Biespil foar do Poagenoardige: Ne Gouldpudde (Incilius periglenes) in Costa Rica, uutstuurwen ätter 1989!

Ne Oard fon Poage (Rana temporaria) as Biespil foar do Poagenoardige

- Unneroardenge Archaeobatrachia
  - - Familie Stäitpoagen (Ascaphidae)
    - Familie Näiseeloundske Uurpoagen (Leiopelmatidae)
  - Uurfamilie Discoglossoidea
    - Familie Unken un Barbourpoagen (Bombinatoridae)
    - Familie (Discoglossidae)
- Unneroardenge Mesobatrachia
  - Uurfamilie Puddenpoagen (Pelobatoidea)
    - Familie Asiatiske Puddenpoagen (Megophryidae)
    - Familie Muddeduukere (Pelodytidae)
    - Familie Europäiske Sköifelfoutpudden (Pelobatidae)
    - Familie Amerikoaniske Sköifelfoutpudden (Scaphiopodidae)
  - Uurfamilie Pipoidea
    - Familie Pipidae
  - Uurfamilie Noosenpudden Rhinophrynoidea
    - Familie Noosenpudden (Rhinophrynidae)
- Unneroardenge Neobatrachia
  - Uurfamilie Hyloidea
    - Familie Allophrynidae
    - Familie Soadelpudden (Brachycephalidae)
    - Familie Poageoardige Pudden (Bufonidae)
    - Familie Glääspoagen (Centrolenidae)
    - Familie Spoukpoagen (Heleophrynidae)
    - Familie Faarichpoagen (Hemisotidae)
    - Familie Loofpoagen (Hylidae)
    - Familie Suudpoagen (Leptodactylidae)
    - Familie Australiske Sumppoagen (Limnodynastidae)
    - Familie Australiske Suudpoagen (Myobatrachidae)
    - Familie Moagebrouderpoagen (Rheobatrachidae)
    - Familie Noosenpoagen (Rhinodermatidae)
  - Uurfamilie Normoale Poagen (Ranoidea)
    - Familie Äängbäkpoagen (Microhylidae)
    - Familie Loagfingerpoagen (Arthroleptidae)'
    - Familie Hierpoagen (Astylosternidae)
    - Familie Dendrobatidae
    - Familie Raitpoagen (Hyperoliidae)
    - Familie Madagaskarpoagen (Mantellidae)
    - Familie Nasikabatrachidae
    - Familie Petropedetidae
    - Familie Ächte Poagen (Ranidae)
    - Familie Ruurpoagen (Rhacophoridae)
    - Familie Seychellenpoagen (Sooglossidae)
Oardenge Bliendwroutere (Gymnophiona of Apoda) (sowät 170 Oarde = 3 %).

Boulengerula taitanus uut Afrikoa as Biespil foar do Bliendwroutere

- - - Familie Noosenwroutere (Rhinatrematidae)
    - Familie Fiskwroutere (Ichthyophiidae)
    - Familie Uraeotyphlidae
    - Familie Grääbwroutere (Scolecomorphidae)
    - Familie Äidwroutere (Caeciliidae)

Wällen

Ne Doatenbank mäd Amphibien fon dät American Museum of Natural History
Informatione in dät Hamburger Abendblatt
Andreas un Christel Nöllert: Die Amphibien Europas ISBN 978-3-440-06340-8
UNSER WUNDERBARER PLANET ISBN 3-8289-3151-0