4. Januoar

Die fjoode Januoar is die fjoode Dai in dän Gregorioansken Kalänner, wiermäd noch 361 Deege bit tou Jiers-Eende tou blieuwe (of 362 in Skaltjiere).

Geböärnisse

46 f. Kr.: Titus Labienus uurwint apgruunde fon toalenmäitige Uurlainhaid do Troppen fon Gaius Iulius Caesar, bie dän hie aleer as Offisier tjoond häd.
275: Eutychianus foulget as Poabst ap Felix I.
871: In ju Slacht fon Reading wäd die angelsaksiske Köönich Ethelred fon Wessex fon deenske Invasions-Troppen sloain.
1798: Ju bit do tou ju Swaits heerende Republik Mülhausen stämt foar dän Wiksel tou Frankriek.
1880: Edward Whymper un do Bruure Jean-Antoine Carrel un Louis Carrel roakje as eerste Bierichstiegere dän Top fon dän Anden-Bierich Chimborazo.
1894: Twiske Ruslound un Frankriek wäd die Twäierferbuund gultich. Truch dät Ferdäägengs-Buundnis kon Frankriek sien two Jiertjaande ounhooldende Isoloatsjoon be'eendje, wilst Düütsklound in ju Two-Fronten-Positsjoon kumt, foar ju al Otto von Bismarck waadend häd.
1896: Utah, bit do dät Utah-Territorium, wäd die 45. Buundesstoat fon ju USA. Deertou hiede sik ju Buundesregierenge eenich wäide moast mäd do junner foarheerskjende Ounhongere fon ju Mormonen-Bewäägenge Säärke Jesu Christi fon do Hillige fon do Lääste Deege.
1933: Franz von Papen mät Adolf Hitler in't Kölner Huus fon dän Bankier Kurt Freiherr von Schröder foar stilkene Ferhonnelengen. Fer'ienbeerengen sunt ju meensoame Regierengs-Uurnoame un ju Riekskanslerskup fon Hitler.
1950: Israel ferkloort Jerusalem foar sien Haudstääd un ferstat deermäd juun do Besluute fon ju UNO.
1951: Noudkoreoanske Troppen nieme in dän Korea-Kriech mäd Stöän fon China foar't twäide Moal ju Stääd Seoul ien.
1961: Die lääste Beend fon dät Düütske Woudebouk fon do Bruure Grimm, dät do 123 Jiere in't Foaren begind hääbe, ferskient.
2004: Ju Lounde-Eenhaid fon ju Ruumte-Sonde Spirit loundet ap ju Meridiani-Ieuwene ap dän Mars.
2006: Ätterdät die israeliske Ministerpräsident Ariel Scharon n läipen Sleek häiwed häd, uurnimt Ehud Olmert sien Oarbaid.
2010: In n amtelken Fääst-Akt wäd in Dubai dät Hoochste Bauwierk fon ju Waareld, die Burj Khalifa, ienwäid.

Tou Waareld keemen

1785: Jacob Grimm, düütsken Sproak- un Literatuurwietenskupper un Jurist, hie jält as Begruunder fon ju düütske Philologie un Oalerdumswietenskup.
1809: Louis Braille, Ärfiender fon ju Braille-Skrift, ju wichtichste Blienden-Skrift.
1822: Georg Büchmann, düütsken Philologe
1903: Georg Elser, düütsken Wierstounds-Strieder juun dän Nasjonoalsosjoalismus, Bumben-Attentäter ap Adolf Hitler.
1929: Günter Schabowski, SED-Funktsjoonäär in ju DDR.
1955: Wolfgang Tiefensee, düütsken Politiker (SPD)

Twieuwelfaale

1643: die ängelske Astronom, Mathematiker un Physiker Isaac Newton is ätter dän gregorioansken Kalänner do tou Waareld keemen; domoals goolt in Änglound oaber noch die julioanske, ätter dän dät Doatum die 25. Dezember 1642 is.

Stuurwen

1786: Moses Mendelssohn, düütsk-juudsken Philosoph fon ju Apkloorenge, jält as Foar fon ju Haskala.
1804: Charlotte Lennox, britiske Skrieuwerske, Dichterske un Uursätterske
1895: Manuel Pavía, spoansken Generoal, die truch sien Stoatsstriek ju Eerste Spoanske Republik be'eendede.
1915: Anton von Werner, düütsken Historienmoaler
1965: Thomas Stearns Eliot, US-amerikoansken Skrieuwer, Dichter un Kritiker
2018: Aharon Appelfeld, israelisken Skrieuwer