Masse

Masse is ne physikaliske Gruundgrööte, ju der n Oainskup fon Materie beteekent. Ju Oainskup, ju me definierje kon as “wofuul” Materie, uutert sik ap two Wiesen. Eerstens is ju Materie ‘sweer’, wät hat dät ju Sweerkraft unnerlain is, un twäidens is Materie ‘duulich’, wät hat dät ju sik sät juun Annerenge fon Bewäägenge. In dän eerste Fal boalt me fon “sweere Masse”, in dän twäide Fal fon “duulige Masse”. Ju SI-Eenhaid fon Masse is dät Kilogram. Fon Dingere ap ju Äide wäd ju Masse maastens fääststoald truch dät Gewicht tou meeten (tou weegen) of mäd dät fon bekoande Massen tou ferglieken.

Dät Kilogramm wuud 1889 definierd as ju Masse fon n Stuk Eedelmetal (ne Legierenge fon Platin mäd 10% Iridium), wät in dät "Bureau International des Poids et Mesures" (Sèvres, Frankriek) bewoard wäd unner ne luffttichte Steelpe. Disse Iekmasse is oawers nit gans dääge; dät Anklieuwjen fon Keete is oarich goud tou fermieden, man dät Ferfljoogen fon do Metalle moaket ju Iekmasse lichter. Deeruum wäd an ne Näidefinition ap Gruund fon Fundamentoalkonstanten oarbaided.