Juudendum

Dät Juudendum is die Gloowe fon do Juuden, man uk Seeken as juudske Kultuur un Geskichte heere tou dät Juudendum. Doo Juuden wäide deelwiese nit bloot as religiöse Gruppe, man uk as Foulk blouked. Et rakt ungefeer 13,5 Millione Juuden ap ju Waareld, wierfon ungefeer 6,8 Millione in Israel woonje.

Gloowe

Dät Juudendum is n monotheistisken Gloowe, do Juuden leeuwe also dät et aan God rakt. Dät is uk die ooldste monotheistiske Gloowe. Dät Juudendum waas ju Gruundloage foar do uur twäin monotheistiske Gloowen, dät Kristendum un dän Islam.

Hillige Schriften

Dät hillige Bouk fon do Juuden hat die Tanach, dät is dät Oolde Tästamänt fon do Kristen, bloot mäd ne uur Iendeelenge un Riegenfoulge fon do oankelde Bouke. Deer sunt Deele fon dän Tanach schrieuwen wuuden in dät Aramäiske, man die grootste Deel is ap Hebräisk. Man die Tanach is nit een eenhaidelk Bouk, juu wäd apdeeld in träi Deele, doo sik sälwen wier apdeele:

Juu Tora

Ne Tora-Rulle

Juu Tora, Thora af Torah is die eerste un wichtichste Deel fon dän Tanach un bestoant uut doo Bouke fon Mose:

Bereschit (בְּרֵשִׁית‎)	(In dän Begin schaffede ...)	Genesis (1. Bouk Mose)
Schemot (שְמוֹת‎)	(Dit sunt doo Noomen ...)	Exodus (2. Bouk Mose)
Wajikra (וַיִּקְרָא‎)	(un deer ruup JHWH ...)	Levitikus (3. Bouk Mose)
Bemidbar (בְּמִּדְבַּר‎)	(Un deer boalde JHWH in juu Wüüste ...)	Numeri (4. Bouk Mose)
Devarim (דְּבָרִים‎)	(Dit sunt doo Woude ...)	Deuteronomium (5. Bouk Mose)

Nevi'im - Doo Propheten

As „Nevi'im“ beteekent me doo Prophetenbouke fon doo Juuden.

Bouk Josua
Bouk Gjuchter
Dät eerste un twäide Bouk Samuel
Dät eerste un twäide Köönichsbouk
Jesaja
Jeremia
Ezechiel
Tweelichprophetenbouk

Ketuvim – Schriften

Bouk fon doo Psoolme
Ijob (uk "Job" af "Hiob")
Bouk fon doo Spräkwoude
Bouk Rut
Dät Hooge Läid
Kohelet
Kloageläide fon Jeremias
Bouk Ester
Bouk Daniel
Bouk Esra un Nehemia
Dät eerste un dät twäide Chronikbouk

KZ-Buchenwald, wier fuul Gefangene möärend wuuden

Diskriminierenge

Pogrom (Moort) juun Juuden in dät Middeloaler

Juu Diskriminierenge juun Juuden wäd as "Antisemitismus" af gnauer "Antijudaismus" beteekend. Doo Juuden wuuden in juu Geskichte oafte diskriminierd, wät wäil deerfon kumt, dät joo, sänt juu Fernäilenge fon Jerusalem un dän juudsken Stoat in dät 1. Jierhunnert ä.Chr. unner Hadrian, aaltiede as Minnerhaid twiske uur Religionen lieuweden, un Minnerhaide wieren aaltiede n wäilkuumen Offer foar doo, doo n Offer bruuke. In dät Middeloaler häd me oafte fon Sakrileg un uur Ferbreeken boald, un dan koom mongs n Pogrom. Juu Ansicht, doo Juuden hieden Jesus möärend, waas uk n Ienweensel foar Diskriminierenge un Feroachtenge. Die grootste un äiländichsde Moort waas oawers wäil, wät doo Nazis däin hääben: Joo hääbe doo Juuden feroachted un in groote Deele fon Europa bestäälen, ienspeerd, pieniged un innerdoat gans organisierd morded. Twiske 5600000 un 6300000 Juuden wuuden fon doo Nazis organisierd uumebroacht.