Sproakstatistik

Ju Sproakstatistik (dt. Sprachstatistik) lait ju Taal fon Ljuude fääst, do ne bestimde Sproake baale un unner wäkke Ferhältnisse. Ju heert deermäd tou ju Soziolinguistik. In ne uur Betjuudenge is Sproakstatistik ju statistiske Behonnelenge fon sproakelke Oainskuppe, sjuch Quantitative Linguistik.
Hier wollen wie uus gjuchte ap ju:

Ju Taal fon Seelterskbaalere un Platdüütskbaalere truch do Jierhunnerte, oungenuumen dät foar 1816 aal Ienwoonere Seeltersk baalen dieden.
Jeel: baale bloot Hoochdüütsk, bruun: baale Platdüütsk deertou, blau: baale deertou uk noch Seeltersk. Uunbekoande Punkte sunt interpolierd wuuden.

Ju prozentelle Ferdeelenge fon do Sproaken rakt ne kloordere Bielde fon ju Loage.

Sproakstatistik fon Seelterlound

Fon oolde Tieden failje uus Angoawen, man wie konnen uus beluuke ap do Ienwoonertaale un ounnieme, dät aal Ienwoonere domoals Seeltersk baalen dieden, ougesäin fon 1871, as ätter Kollmann 395 in Strukelje al ne wichtige Feenkolonisation tougoang keemen waas. Dät is aal wierroat in ju graphiske Deerstaalenge gjuchts.

1890
Dät eerste Moal wuude ju Sproakstatistik hier anwoand fon Paul Kollmann bie ju Foulkställenge fon 1890. Hie stoalde domoals fääst, dät in ju domoalige Meente Roomelse 89,2% fon do Ienwoonere Seeltersk baalen dieden (wierfon 85% in dät Täärp sunner do Buurskuppe), in Strukelje 45,2% (79,5%) un in Skäddel 87,4% (89,9%). Ju läige Taal foar Strukelje kumt deerhäär, dät in do Feenkolonien Idafeen (Westkanal) un Elisabethfeen bolde neen Seeltersk boald wuude. Aal touhoope boalden 2471 Ljuude Seeltersk, dät waas 58,4% fon ju Befoulkenge fon 4215. Fääre boalden 1738 Platdüütsk (41,1%) un 23 Hoochdüütsk (0,5%). Dät waas dan meegereekend Näiskäddel mäd 59 Ljuude Seeltersk juun 406 Platdüütsk.

1971
In dät Jier heelt Jan Drees ne Unnersäikenge. Truch ju Ostfriesische Landschaft wuuden sun 1000 Froageboogen an do Skoulen ferdeeld (do der dan wäil touhuus foar ju ganse Familie uutfäld wäide skuulen), wierfon 544 gjucht uutfäld tourääch koomen. Hääruut kuumen diede, dät 36% fon do Befräigeden seeltersk baale kuuden un 20% dät bloot ferstuuden. Fon do Ienwonnerde ferstuuden 25% Seeltersk. Platdüütsk baale kuuden 85% fon aal un bloot Hoochdüütsk 13%. (Also boalden fielicht 2% ne twäide Sproake, ju der nit Platdüütsk waas un 49% Platdüütsk man nit nit Seeltersk). Do 7 Tabellen reeke noch fuul moor Information.

Das Saterland und das Saterländische, Autor: Dieter Stellmacher

1995
Do lääste Unnersäikengen wuuden 1995 moaked fon Dieter Stellmacher in dät Saterlandprojekt fon ju Universität Göttingen. Deerbie wuuden 10% fon do Ienwoonere uur hiere Sproakgebruuk ätterfräiged an Hound fon ne Froagebooge mäd 34 Froagen. Fon do 12.100 Ienwoonere wuuden uutnuumen Bäidene unner 14 Jiere, as uk Uutloundere, Uutsiedlere un Personen mäd twäide Woonenge in Seelterlound. So ferbleeuwen 8.334 Persone, so dät 833 Ljuude tou befräigjen wieren. Deerfon koomen 766 uutfälde Froageboogen, also 92%. Do wichtigste Resultoate foulgje hier.

Seeltersk ferstounden dwo 4.058 Ienwoonere (49%). Aal Ienwoonere baale Hoochdüütsk, 6.750 Platdüütsk (81%) un 2.250 Seeltersk. Fon do 8.334 Ienwoonere baale also 27% Seeltersk, ap maaste in Roomelse (39,7%). Ätter Oalersklassen: 14-24 Jiere 15,8%, 25-40 22,9%, 40-55 31,3% un uur 55 Jiere 34,7%. Monljuude sunt 61% un Wieuwljuude 39% fon do der kweede, dät jo dät baale konnen.

Fääre wuude noch fräiged of do dät leese (2.333) un skrieuwe (325) kuuden un dan noch fon wäl jo ju Sproake leerd hieden, of jo de lääste Wiek noch Seeltersk boald hieden (82% fon do dät kuuden), wät fääre mäd ju Sproake moaked wäide skuul un aal so wieder. Fon aal doo Befräigeden meenden 92,8%, ju seelter Sproake mout moor stöänd wäide un 75,6%, dät skuul n gjucht Skoulfäk weese.

In ju graphiske Deerstaalenge sunt do Prozentsatse fon 1971 un 1995 anwoand ap ju ganse Befoulkenge, wät fielicht tou 'gunstich' hääruutkumt.

Die läigere Prozentsats fon 1995 kumt bloot foar Reekenge fon ju stäärke Befoulkengstounoame.

• 
  Sproaken in Seelterlound ätter Stellmacher
• 
  Spreekerantaale fon dät Seelterfräiske ätter Stellmacher

Sjuch uk

• Befoulkengsäntwikkelenge

Ferbiendengen

• Integration von Aussiedlern und Ausländern durch kulturellen Informationsaustausch im Saterland

Literatuur

• Paul Kollmann, Der Umfang des friesischen Sprachgebietes im Grossherzogtum Oldenburg, Zeitschrift des Verein für Volkskunde, 1, Berlin 1891:377-403.

• Hans Matuszak, Die saterfriesischen Mundarten ......, Bonn [1951].

• Jan Drees, Anmerkungen zum Gebrauch der saterfriesischen Sprache im Jahre 1971. Frysk Jierboek 1973, S. 159-170.

• Das Saterland und das Saterländische, Autor: Dieter Stellmacher, Verlag: Florian Isensee GmbH, 1998, ISBN 3-89598-567-8