Wikipedia

Semitiske Sproaken

As Semitiske Sproaken wäd ne Gruppe fon Sproaken beteekend in Wääst-Asien un dän anlääsende Paat fon Afrikoa. Do Sproaken stounde apaat fon do Indogermaniske Sproaken un dwo apfaalen truch ju stäärke Funktion fon Konsonante. Jo wäide reekend tou do Afro-Asiatiske Sproaken.

Akkadisken Bräif (fuunen in Tell Amarna),
in Kielschrift moaked in n Leemtoafel
Schriftrulle fon dän Dooden See
Jesaja 57:17 - 59:9)
Dät Schäthuus fon Petra, in Wuudelkhaid n Grääftämpel,
ainewaine twiske dät 1.Jh.f. Chr. un dät 2.Jh.ä. Chr.
Ne Siede fon dän Koran uut dät 12. Jh.,
soogoar uut Andalusien.

Ju semitiske Gruppe wäd ferdeeld in:


Noudaast Semitisk

Beoarbaidje

fertreeden fon

Noudwääst Semitisk

Beoarbaidje

wuud boald in Syrien un Palestinoa. Deertou heere:

  • Amoritisk of Aast-Kanaanitisk, fuunen in Texte in Babylonien.
  • Ugaritisk, ju Sproake fon do Texte fon ju Stääd-Stoat Ugarit in Noud-Syrien uut dät 14. un 13. Jierhunnert f. Chr.
  • Kanaanitisk, ju Sproake fon do Tell Amarna Bräiwe (14. Jh. f. Chr.), wier uut leeter äntstuuden:
    • Hebräisk, ounfangend mäd ju bibliske Periode (1200-200 f.Chr.) un leeter do Apokryphen un do Schriftrullen fon dän Dooden See (2. un 1. Jh. f.Chr.), as uk rabbiniske Schriften (eerste Jierhunnerte ä. Chr.).
    • Phönikisk un Punisk, as fuunen in do Inschrifte in do oolde phönikiske Stääde (10.-1.Jh. f.Chr.) un do fon hiere mediterrane Kolonien (9.Jh. f.Chr.-2.Jh. ä.Chr.).
    • Moabitisk, fuunen in ju Inschrift fon Köönich Mesa fon Moab fon dät 9.Jh. f. Chr.
  • Aramäisk, wät sik ferdeelt in
    • Oold Aramäisk in Ienschriften fon Damaskus, Hama un Assyrien (10.-8.Jh. f. Chr.). Dan as Amtssproake fon do assyriske, babyloniske en persiske Rieke (7.-4.Jh. f. Chr.), uk ap Papyri fon Ägypten (5. un 4. Jh.f. Chr.). Uk as biblisk Aramäisk in bestimde Paate fon dät Oolde Testament (5.-2. Jh.f. Chr.).
    • Wääst Aramäisk, wät noch tou heeren is in eenige Täärpe bie Damaskus un wät sik fröier ferdeelde in:
      • Nabatäisk, ju Sproake fon n arabisken Stoat in dät bekoande Petra (1. Jh.f. Chr.- 3. Jh.ä. Chr.).
      • Palmyrenisk in ju antike Oasenstääd Palmyra (1. Jh.f. Chr.- 3. Jh.ä. Chr.).
      • juudsk palestinensisk Aramäisk waas ju Sproake ju der boald wuude in Palästina in ju Tied fon Christus un in do eerste Jierhunnerte ä.Chr. Ju wuude fuunen in moorere Hondschrifte (2.-5.Jh.ä. Chr.).
      • samaritanisk Aramäisk, as fuunen in eenige Hondschrifte (4.Jh.ä. Chr. un leeter).
      • kristelk palästinensisk Aramäisk is ju Sproake fon do Melkite (5.-8. Jh.ä. Chr.).
    • Aast Aramäisk, wät sik ferdeelt in:
      • Syrisk, uursproangelk ju Sproake fon Edessa, äntwikkelde leeter ne rieke kristelke Literatuur (3.-13.Jh.ä. Chr.). Leeter wuud dät as spreekene Sproake oulöösd fon dät Arabiske unner do groote islamiske Ärooberengen fon dät 8. Jh.
      • babylonisk Aramäisk is ju Sproake fon do babyloniske Juuden, foarallen fertreeden in ju babyloniske Talmud (4.-6.Jh.ä. Chr.).
      • Mandäisk, ju Sproake fon ju gnostiske Sekte fon do Mandäere, ju der bloide in Mesopotamien. Schrifte uut dät 3.-8.Jh.ä. Chr.).

Suudwääst Semitisk

Beoarbaidje

wiertou heere:

  • Arabisk, tou ferdeelen in:
    • Oold of epigraphisk Suud-Arabisk in Inschrifte fon dät 8.Jh.f. Chr. bit dät 6.Jh.ä. Chr.
    • pre-klassisk Noud-Arabisk in ne Riege Ienschrifte (5.Jh.f. Chr.- 4.Jh.ä. Chr.)
    • klassisk Noud-Arabisk, dät ‘ächte’ Arabiske. Dät is fuunen in Inschrifte siet dät 4.Jh.ä. Chr. Dät bloide in ju pre-islamiske Arabiske Dichtkunst un leeter in dän Koran (7.Jh.ä. Chr.).
Dät moderne Arabiske häd fuul Dialekte, as Zentroal-asiatisk, Irakisk, Arabisk, Syrisk-Libanesisk, Palästinensisk, Ägyptisk, Noud-Afrikoansk of Maghrebisk.
Ne apaate Gruppe in dät Suude schäl noch do oolde Foarme foutsätte, wiertou dan heere Mehri, Shawri un Soqotri.
  • Äthiopisk, toueerst fuunen in Inschrifte fon do eerste Jierhunnerte ätter Christus. Dät Äthiopiske äntwikkelde sik leeter tou ne Literatuursproake, ju goolt bit tou ju moderne Tied. Do moderne semitiske Sproaken fon Äthiopien sunt Tigrinisk, Tigre, Amharisk, Hararisk un Guragisk. Bolde uutstuurwen sunt Gafatisk un Argobbaisk.

Taale toun Biespil

Beoarbaidje

Do Taale sunt uus gans froamd, bloot bie "6" un "7" lät dät n bitje bekoand. Apfaalend dät et in do Sproaken apaate Foarme foar monnelk (m.) un wieuwelk (f.) rakt, juust as ap Seeltersk fon 1 bit 3.

Taal____ Akkadisk_ Ugaritisk Hebräisk_ Syrisk___ Arabisk__ Ethiopisk
1 m. ištēn ʾahd ʾehād ḥād ʾaḥād ʾaḥādū
1 f. ištiat, ištet ʾaht ʾaḥat ḥədā ʾiḥdā ʾaḥattī
2 m. šina tnm š(ə)nayim tərēn ʾitnāni kəlʾē(tū)
2 f. šitta - š(ə)tayim tartēn ʾitnātāni, tintāni kəlʾētī
3 m. šalāšat - šəlōšā təlātā talātat šalastū
3 f. šalāš tlt šālōš təlāt talāt šalas
6 m. šeššet - šiššā štāʾ, ʾeštā sittat sədəstū
6 f. [šešše] tt šeš šet sitt səssū
7 m. sebet - šibʿa šabʿā sabʿat sabʿatū
7 f. sebe šbʾ(t) šebaʿ šebaʿ sabʿ sabʿū

Ferwiese ätter buuten

Beoarbaidje
Fon "https://stq.wikipedia.org/w/index.php?title=Semitiske_Sproaken&oldid=120231"