Aceh
Aceh is ne Provinz fon Indonesien. Dät lait in dän Noude fon't Ailound Sumatra un litjere Noaberailounde heere uk deertou. Dät häd ne Flakte fon 55392 km² un 4211000 Ienwoonere, wierfon do maaste hiere oaine Sproake (Aceh-Sproake af Achinesisk) baale.
Dissen Artikkel basierd ap dän Artikkel fon juu düütske Wikipedia.
Geskichte Beoarbaidje
Wäil sänt dät 8. Jierhunnert rakt dät in Aceh islamiske Ienfloude, un sänt dät 13. Jierhunnert is die Islam dan deer wai keemen. Aceh waas n Sultanoat, n Islamisk Köönichriek mäd ne groote Betjuudenge in n Honnel. As 1511 doo Portugiesen Malakka iennoomen, geenen fuul ienheemske Koopljuude ätter uur Stääde wai. 1602 gruundede juu Niederloundske Aastindien-Kompanie n Honnelsstutspunkt in Aceh, daach kuude Aceh n oainständich Sultanoat blieuwe, uk ätterdät doo Niederlounde fon britiske Siede in n Ferdraach juu Foarheerskup uurlät wuden waas.
1821 bit 1830 wuuden doo Padri-Kriege fierd twiske doo orthodoxe Muslime fon Aceh (Padri) un doo Minangkabau, doo innerdoat uk islamisk wieren, man uk allere Bruuke biebeheelden hääbe. Doo Holloundere stuuden ap juu Siede fon doo Minangkabau, un an n 26. Meerte 1873 fängen se n Kriech oun juun dät Sultanoat un marskierden in n April in Kraton ien, wier juu Fäästenge fon n Sultoan oaber so krewäl ferdäägend wuude, dät doo Holloundere wier wäch geen sunt. An n 11. Dezember 1873 koomen wier holloundske Troppen unner Generoal van Swieten, doo dät Sultanoat an n 24. Januoar 1874 iennoomen.
Dät roate in juu Geskichte fon Aceh oafter n Uunouhongiggaidskriech juun juu jewielige Heerskup: Al in juu Kolonioaltied wude n Guerilla-Kriech juun Hollound fierd, Teuko Umar, die fon 1873 bit tou sin Dood 1899 foar n fräi Aceh kampede, is däälich sogoar n indonesisken Nationoalheld. Bit tou n twäiden Waareldkriech kuude die Weerstand in Aceh nit gans beeended wäide. 1942 bit 1945 waas dät Ailound Sumatra fon Japan besät, ätter n Kriech wüülen doo Niederlounde, hieren Ienfloud wier häärtoustaalen, 1945 wude oaber die Stoat Indonesien uunouhongich un 1949 wude dät uk anärkoand. In Aceh ferwachtede me regionoale Uunouhongiggaid, man insteede koomen indonesiske Troppen.
In 1959 kreech Aceh ne besunnere Autonomie, man juu Uunouhongiggaidsbewäägenge waas deermäd nit toufree. In doo 1970er Jiere wude juu Weerstandsorganisation GAM (Gerakan Aceh Merdaka - Bewäägenge Fräi Aceh) gruunded. 1976 ruup die Troonfoulger fon juu oolde Sultan-Dynastie, Prins Hasan di Tiro, juu Uunouhongiggaid uut, man hie hiede naan Ärfoulch un fluchtede 1979 ätter Sweden wai. Dät roate fuul Kriech, wier uk oafter Moanskengjuchte beseerd wuden. Ounfang fon dät 21. Jierhunnert koom die Fersäik, Free tou moakjen, eerste sunner Ärfoulch. Meerte 2003 wude juu Schari'a in juu Provinz ienfierd. In n Moai fon't sälge Jier roate dät wier Stried un 2004 wier ne groote indonesiske Militäraktion juun doo Separatisten. Juu indonesiske Regierenge, juu Isolation fon juu Region besleeten hiede, kwad bie dät Seebieuwjen 2004 eerste niks deerfon, dät juu Situation in juu Region Aceh so läip waas (ätter doo Behöörden 300000 Doode), sodät internationoale Hälpe fuuls tou leet ätter Aceh wai koom.
Sänt 2005 rakt dät wier Free twiske juu GAM un juu indonesiske Regierenge. In n Ferdraach wude fäästlaid, dät juu GAM hiere Woapen oureeke mout uum ne freedelke Paatäi tou gruundjen. Deerfoar mouten oaber doo Indonesiske Troppen loangsoam wäch uut Aceh un GAM-Kampere un -Sympathisanten uut dät Pieson fräiläite.
Bit tou n 27. Januoar 2006 häd juu GAM sowät 850 Woapen ouroat un 1800 GAM-Kampere un -Sympathisanten wuden uut doo Tuchthuuse lät un amnestierd.
Deele fon ju Befoulkenge sunt nit toufree mäd dät strom islamiske Gjucht, besunners Wieuwljuude un Nit-Muslime hääbe deer unner tou lieden, tou n Biespil do kristelke twäin Prozent fon ju Befoulkenge. Sänt Januoar 2010 rakt dät foar Wieuwljuude n Ferbood, ne änge Bukse tou dreegen, wan deer nit n Rok uurleeken is, die toumindest bit tou doo Onkele gungt - un düt is noch aan fon do minner joopgungende Iengriepe in ju Fräiegaid fon do Eenpelde: Uunferhilkede Poore duuren nit ieuwenske eenuur sitte, Wieuwljuude duuren säiwends bloot bit Klok alwen oarbaidje (uutnuumen Kroankensustere un Froumuure). Insen wuuden Punks, do n Konzert moaked hääbe, fäästnuumen. Jo hääbe do Koppe rasierd kriegen un moasten in ne Uum-Ärluukengs-Ounstalt. Buppedät sprat sik die strom uutlaide Islam uk in uur Deele fon dän Stoat Indonesien uut. Uk junner häd ju kristelke Minnerhaid tou lieden.